Czy dziecko może być świadkiem?

W sprawach rozwodowych należy rozgraniczyć sytuację dzieci stron od innych dzieci.

,,Własne dzieci” mogą zeznawać jeżeli ukończyły 17 lat (art. 430 kpc).

Piszę o ,,dzieciach”, ale ustawodawca posługuje się pojęciem zstępnych, a zatem ograniczenia powyższe dotyczą również wnuków stron.

Dzieci stron jako osoby bliskie mają prawo do odmowy składania zeznań, o czym zostaną poinformowane przez sąd na etapie odbierania od nich danych osobowych. W praktyce dobrze jest ustalić czy dziecko wyraża zgodę na zeznawanie aby nie tracić czasu na wzywanie świadka, który nie będzie zeznawał.

Powyższa uwaga dotyczy wszystkich osób, którym przysługuje prawo do odmowy składania zeznań tj.: rodziców, dziadków, dzieci, wnuków, dzieci przysposobionych, rodzeństwa oraz powinowatych w takim samym stopniu (art. 261 kpc).

Czy dzieci są przydatnymi świadkami?

Z tym bywa różnie i każdy przypadek należy rozważyć indywidualnie.

Proszę pamiętać, że:

– dziecko będzie zeznawało w obecności ojca i matki  (nie ma możliwości zeznawania pod nieobecność stron) oraz ich pełnomocników,

– sąd, strony i pełnomocnicy mogą zadawać pytania świadkowi i zmierzać do obalenia jego wiarygodności,

– dziecko ma własną perspektywę na konflikt rodziców, niekoniecznie zbieżną z perspektywą dorosłych, nie ma wiedzy o wszystkich relacjach łączących rodziców czego przykładem może być ich pożycie intymne,

– zeznawanie wbrew własnej woli może wywołać negatywne konsekwencje w psychice,  należy zastanowić się czy dziecko podoła stresowi, jaki niesie ze sobą konieczność zeznawania w sądzie.

W sytuacjach ekstremalnych, kiedy np. przemoc domowa odbywała się za zamkniętymi drzwiami, dzieci bywają jedynymi osobami, które posiadają jakąkolwiek wiedzę na temat sytuacji w rodzinie.

Proszę pamiętać, że ,,przesłuchanie dziecka w charakterze świadka” to nie to samo co  ,,wysłuchanie dziecka” w trybie art. 216(1) kpc.

Wysłuchanie może przeprowadzić sędzia prowadzący sprawę, ale z reguły zlecane jest kuratorowi w ramach przeprowadzanego przez niego wywiadu środowiskowego. Formą wysłuchania jest też opinia psychologiczna.

Celem wysłuchania jest poznanie stanowiska dziecka w sprawach jego dotyczących np. z którym z rodziców chce mieszkać po rozwodzie lub jak uregulować kontakty.

Wysłuchanie, jeżeli jest prowadzone przez sąd, powinno odbywać się w środowisku przyjaznym dla dziecka co moim zdaniem wyklucza przesłuchiwanie na sali sądowej. Jeżeli dziecko było świadkiem traumatycznych przeżyć, takich jak stosownie przemocy – z pewnością opowie o tym podczas wysłuchania, ale co do zasady przedmiotem wysłuchania nie jest ustalanie, które z rodziców ponosi winę za rozpad małżeństwa.

Dzieci, które nie są zstępnymi stron mogą zeznawać pod warunkiem, że ukończyły 13 lat. Przyznaję, że w swojej praktyce nie spotkałam się z przypadkiem przesłuchiwania takiego dziecka w sprawie rozwodowej.