Zadośćuczynienie w wyroku rozwodowym
Kiedy małżeństwo się rozpada i trzeba orzec rozwód, sąd w wyroku rozwodowym reguluje kwestie winy, władzy rodzicielskiej, alimentów na dzieci i byłego małżonka, ewentualnie reguluje sposób korzystania z mieszkania.
Po rozwodzie następuje jeszcze podział majątku, z reguły w proporcjach pół na pół, bo takie są udziały w majątku wspólnym.
Bardzo często rozwodowi towarzyszy poczucie głębokiej krzywdy po stronie jednego z małżonków.
Powody tej krzywdy mogą być bezpośrednio związane z przyczyną rozpadu związku tj. zdrada, uzależnienie, porzucenie.
Poczucie pokrzywdzenia może też wiązać się z innymi okolicznościami tj. poświęcenie lat małżeństwa na wychowywanie dzieci, zaniedbanie kariery zawodowej kosztem prowadzenia domu, ośmieszenie w środowisku i wiele innych.
Częstą konsekwencją rozpadu małżeństwa jest również rozpad więzi z dziećmi wskutek utrudniania kontaktów z dziećmi.
Pokrzywdzeni w rozwodzie z reguły nie są usatysfakcjonowani środkami, jakie oferuje im wyrok rozwodowy i podział majątku.
Dlatego szukają innych rozwiązań, które zrekompensowałyby im porażkę małżeńską.
W przeszłości zdarzało się, że sądy orzekały o obowiązku zapłaty zadośćuczynienia w sprawach powiązanych z rozwodami.
Przypadek zasądzenia zadośćuczynienia za zerwanie więzów rodzinnych opisałam tutaj.
Jednak obecnie zasądzenie zadośćuczynienia za zdradę czy naruszenie więzi rodzinnych nie będzie możliwe z uwagi na linię orzeczniczą Sądu Najwyższego.
Zdrada nie jest naruszeniem dóbr osobistych
W wyroku z dnia 11 grudnia 2018 roku (sygnatura akt IV CNP 31/17) Sąd Najwyższy stwierdził, że relacje pomiędzy mężem a żoną oraz pomiędzy rodzicami a dziećmi reguluje kodeks rodzinny i opiekuńczy. Małżonkowie nie mogą domagać się ochrony więzi rodzinnej na podstawie konstrukcji dóbr osobistych z kodeksu cywilnego.
Powyższe orzeczenie Sądu Najwyższego zapadło w wyniku rozpoznania skargi Rzecznika Praw Obywatelskich, której początek dało orzeczenie sądu okręgowego z 2015 roku.
Sąd okręgowy przyznał zdradzanemu mężowi 20 tysięcy złotych zadośćuczynienia za krzywdę od byłej już żony i 15 tysięcy złotych od jej partnera.
Sąd okręgowy uznał, że naruszyli oni dobra osobiste powoda, do których należy więź rodzinna oraz dobre imię powoda.
Więź rodzinna została naruszona poprzez utrzymywanie pozamałżeńskich relacji intymnych, czego skutkiem były narodziny dzieci.
Zdaniem sądu okręgowego przez niemoralne prowadzenie się byłej żony ucierpiała cześć pozwanego, jego dobre imię w społeczności lokalnej; nastąpił u niego spadek poczucia własnej wartości jako mężczyzny; odczuwał poczucie niższości i wstydu.
Tymczasem, zdaniem Sądu Najwyższego ochrona czci wewnętrznej na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych nie obejmuje swym zakresem ochrony przed negatywnymi uczuciami związanymi z niepowodzeniami w życiu małżeńskim.
Gdyby człowiek miał prawo być wolny od tego rodzaju uczuć, to wówczas doszłoby do niedopuszczalnego ograniczenia wolności drugiej jednostki tworzącej relację międzyludzką.
W ocenie Sądu Najwyższego zaskarżony wyrok nie tylko rażąco narusza artykuły kodeksu cywilnego, ale także konstytucyjne prawa człowieka i obywatela zawarte w art. 31 ust. 1 oraz w art. 47 Konstytucji RP.
Pierwszy wyraża zasadę ochrony wolności jednostki, zastrzegając, że nikogo nie można zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
Drugi przyznaje każdemu prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia, a zatem wyklucza wszelką ingerencję w sferę uczuciową i seksualną człowieka.
Więzi rodzinne to nie dobra osobiste
Na temat naruszenia relacji pomiędzy członkami rodziny Sąd Najwyższy wypowiedział się w uchwale z dnia 22 października 2019 roku, sygnatura akt I NSNZP 2/19.
Zdaniem Sądu Najwyższego więzi rodzinne nie są dobrem osobistym.
Dobra osobiste (art. 23 k.c.) to obiektywnie istniejące, niezbywalne, ściśle związane z każdym człowiekiem, wynikające z jego godności, uznane przez społeczeństwo wartości odnoszące się do jego integralności fizycznej i psychicznej. Wartości te nie mają charakteru interpersonalnego, nie zależą od innych osób i ich wzajemnych relacji. Więzi rodzinne (podobnie jak inne więzi społeczne) nie mają zatem charakteru dobra osobistego. Więzi te nie podlegają ochronie środkami służącymi ochronie dóbr osobistych – wskazał Sąd Najwyższy.
Podsumowując: dochodzenie zadośćuczynienia po rozwodzie za zdradę lub zerwane relacje rodzinne nie będzie możliwe.
Wyjątkiem będą natomiast sytuacje, kiedy krzywda powstała w wyniku popełnionego przestępstwa (np. znęcania się).
W razie skazania za przestępstwo uzyskanie zadośćuczynienia jest oczywiście możliwe.
Grażyna Tomanek
adwokat
Photo by Christian Dubovan on Unsplash
***
Jak uregulować kontakty z dzieckiem?
Osobiście nie mam żadnych wątpliwości, że najlepsze kontakty to te ustalone polubownie.
Polubowne ustalenie kontaktów, to w moim rozumieniu ustalenie, które szanuje prawa drugiego rodzica oraz uczucia dziecka.
Naprawdę lepiej iść sobie na wzajemne ustępstwa, aniżeli twardo obstawać przy jakimś terminie lub braku zgody na taki termin [Czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }