Jak ustanowić opiekę naprzemienną

Podstawa prawna opieki naprzemiennej

Instytucja opieki naprzemiennej rodzi wiele niejasności i problemów w praktyce.

Od czasu wprowadzenia możliwości zastosowania opieki naprzemiennej czyli od 2016 roku zarówno środowiska prawnicze, jak i rodzice, wielokrotnie postulowali o sprecyzowanie przepisów dotyczących opieki naprzemiennej.

Problemy z  opieką naprzemienną wynikają z tego, że kodeks rodzinny i opiekuńczy w ogóle nie przewiduje tej instytucji.

Jakie warunki musza spełnić rodzice, aby sąd ustanowił opiekę naprzemienną?

Kiedy nie można ustanowić opieki naprzemiennej?

Na te i wiele innych pytań nie znajdziecie odpowiedzi w przepisach.

Praktyka sądowa czyli orzecznictwo w zakresie opieki naprzemiennej jest różne jak Polska długa i szeroka.

Nawet w jednym sądzie, to czy opieką powinna być ustanowiona, może podlegać odmiennej ocenie składów orzekających.

Jakie inne zagrożenia wynikają z braku dokładnych przepisów wyliczałam w chwili wprowadzenia opieki naprzemiennej tu.

Czym jest opieka naprzemienna

W wyroku orzekającym rozwód sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom ustalając, że sprawują oni opiekę nad dzieckiem naprzemiennie w powtarzających się okresach czasu.

Opiekę sprawowaną naprzemiennie często myli się z sytuacją gdy sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom i ustala, że miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania np. ojca, równocześnie regulując kontakty z dzieckiem.

Nawet codzienne kontakty z dzieckiem (np. codzienne odbieranie z przedszkola) nie są formalnie opieką naprzemienną.

Opieka naprzemienna a plan wychowawczy

Uzgodnienie planu wychowawczego (inaczej porozumienia rodzicielskiego) z całą pewnością jest najlepszym krokiem w kierunku ustanowienia opieki naprzemiennej.

Nie spotkałam się z sytuacją, aby sąd zakwestionował możliwość ustanowienia opieki naprzemiennej, kiedy obydwoje rodzice tego się domagają.

Tak więc najpewniejszą drogą do ustanowienia opieki jest zawarcie porozumienia z drugim rodzicem.

Porozumienie możecie wypracować sami lub z pomocą adwokata.

Właściwy plan wychowawczy powinien regulować zasady funkcjonowania dziecka w dwóch domach, sposób podejmowania przez rodziców decyzji w istotnych sprawach, a także procedurę dokonywania niezbędnych zmian.

Istotnym elementem planu wychowawczego jest ustalenie reguł finansowania kosztów utrzymania dziecka.

Porady, jak napisać plan wychowawczy znajdziesz też tu.

Jeżeli tylko jedno z rodziców chce dzielić się opieką w sposób naprzemienny, a drugie nie wyraża na to zgody, pozostaje zdać się na orzeczenie sądu.

Czy możliwe jest orzeczenie przez sąd opieki naprzemiennej, gdy brak jest planu wychowawczego

Jak już napisałam, wszystko zależy od zapatrywania sądu, czy w konkretnej sprawie ustanowienie opieki naprzemiennej będzie zgodne z dobrem dziecka.

Zapewne duże znaczenie ma to, w jaki sposób dotychczas opieka była sprawowana.

Jeżeli przez dłuższy okres czasu dziecko wychowywało się pod opieką jednego rodzica, a z drugim utrzymywało kontakty w co drugi weekend, sąd może mieć wątpliwości czy zmiana tego trybu przysłuży się dziecku.

Niewykluczone jednak, że nawet w takiej sytuacji sąd może dojść do wniosku, że należy podzielić władzę pomiędzy rodziców. Przykładowo, tak może być w sytuacji, gdy dziecko deklaruje wolę zamieszkiwania u obojga rodziców.

Każde dziecko wymaga, aby jego sytuację i dobro ocenić indywidualnie, dlatego nie ma jednej reguły, którą można posłużyć się do różnych przypadków.

Natomiast gdy dziecko nie wyraża chęci mieszkania „na dwa domy”, nie wyobrażam sobie, aby sąd miał pogwałcić jego wolę.

Na pytanie czy i kiedy dziecko może decydować o tym, a kim chce zamieszkać po rozwodzie starałam się odpowiedzieć tu.

Oczywiście aby opieka naprzemienna w ogóle była możliwa rodzice powinni mieszkać w stosunkowo niewielkiej odległości od siebie tak aby dziecko mogło uczęszczać do tej samej szkoły lub przedszkola.

Pokonywanie znacznych odległości do i z szkoły, odizolowanie od środowiska i kolegów z reguły nie leży w interesie dziecka.

Badania psychologiczne a opieka naprzemienna

Rozstrzygnięcie, czy ustanowienie opieki naprzemiennej zgodne jest z dobrem dziecka (kiedy nie podpisano porozumienia rodzicielskiego) poprzedzone jest badaniem psychologicznym.

Opinię na tą okoliczność wyda Opiniotwórczy Zespół Sądowych Specjalistów lub biegły psycholog.

Opinie wydawane przez OZSS lub biegłych są, jak nazwa wskazuje, tylko opiniami dla sądu. Oznacza to że opinia nie wiąże sądu w swej decyzji.

Oczywiście w większości przypadków sądy orzekają w zgodzie ze zdaniem biegłych, jednak należy pamiętać, że sąd nie musi zgadzać się ze stanowiskiem biegłych i wydać wyrok zgodny z własnym poglądem.

Osobiście wielokrotnie doświadczałam takiej sytuacji, gdy sąd dał się przekonać, że opinia nie powinna być uwzględniona przez skład orzekający.

Alimenty a opieka naprzemienna

Nie ma reguły, czy w przypadku sprawowania opieki w systemie naprzemiennym koniecznym jest ustalenie alimentów.

Jeżeli jeden z rodziców zarabia zdecydowanie więcej od drugiego, wydaje się zasadnym aby płacił alimenty, chociażby po to żeby rodzic z mniejszym dochodem mógł zapewnić dziecku zbliżone warunki do tych, które panują w domu drugiego rodzica.

W planie wychowawczym można przyjąć założenie, że tylko jeden z rodziców pokrywa pewne stałe koszty utrzymania dziecka i w ten sposób niejako zwalnia się z płacenia alimentów do rąk drugiego rodzica.

Przykładowo takimi kosztami mogą być: czesne, opłaty za zajęcia dodatkowe, opłata za kolonie, leczenie (np. stomatologiczne), wydatki na zakup sprzętu sportowego itd.

Jeżeli rodzice nie zawarli porozumienia rodzicielskiego, a opieka naprzemienna orzekana jest przez sąd, w wyroku rozwodowym zostanie zawarte również rozstrzygnięcie odnośnie alimentów.

Może zatem znaleźć się zapis, że koszt utrzymania dziecka obciąża oboje rodziców i sąd odstępuje od zasądzania alimentów albo alimenty zostaną ustalone w konkretnej wysokości.

Opieka naprzemienna a ulga podatkowa i 500+

Podobnie jak sama możliwość ustanowienia opieki naprzemiennej, kontrowersje budzi również sfera konsekwencji ustanowienia opieki naprzemiennej.

Zasiłek 500+ należy się obojgu rodzicom sprawującym opiekę naprzemienną.

Aczkolwiek zaznaczam, że możliwość uzyskania zasiłku 500+ istnieje także w sytuacji, gdy co prawda nie ustanowiono opieki naprzemiennej, ale rodzic ma tak szerokie kontakty, że de facto dziecko przebywa u niego porównywalną ilość czasu jak u drugiego rodzica.

W kwestii  uprawnienia do ulgi podatkowej dla rodziców samotnie wychowujących dziecko wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny.

W wyroku wydanym w sprawie o sygnaturze akt II FSK 752/18 NSA orzekł, że rodzic, który wychowuje dziecko na zasadach określonych w harmonogramie opieki naprzemiennej ustalonym z drugim rodzicem ma prawo do preferencyjnego opodatkowania wynikającego z art. 6 ust. 4 u.p.d.o.f.

Opieka naprzemienna, nadal nie jest uważana za podstawowe rozwiązanie, jakie powinno stosować się w przypadku rozwodu rodziców.

Jej ustanowienie często poprzedzone jest ciężką batalią o prawo do opieki nad dziećmi.

Z drugiej strony, nie można zamykać oczu na negatywne konsekwencje takiego modelu dzielenia się władzą rodzicielską.

Szczególnie starsze dzieci, niejednokrotnie wyrażają zmęczenie cotygodniową zmianą miejsca pobytu.

Kiedy opieka naprzemienna przestaje zdawać egzamin konieczne jest ustalenie nowego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i partycypowania w kosztach utrzymania dzieci.

Z całą pewnością konieczne jest uregulowanie w kodeksie rodzinnym przesłanek do ustanowienia opieki naprzemiennej również w sytuacji, gdy rodzice nie ustalili planu wychowawczego.

Jeżeli zainteresował Cię ten artykuł, możesz skontaktować się w celu udzielenia skorzystania z usług mojej kancelarii.

Grażyna Tomanek
adwokat

Photo by Priscilla Du Preez on Unsplash

***

Rozwód a dziecko z innym partnerem

Z kim mężatka może mieć dziecko? Oczywiście, tylko z mężem.

Takie domniemanie prawne funkcjonuje w naszym prawie rodzinnym. Oznacza to, że w akcie urodzenia dziecka, które przyszło na świat w trakcie małżeństwa lub w ciągu 300 dni po jego ustaniu mąż matki będzie figurował jako ojciec, czy tego chce czy nie [Czytaj dalej…]